Rahim ağzı kanseri dünya çapında kadınlarda en sık görülen ve en ölümcül kanserlerden birisidir. Erken teşhis edildiğinde ise yaşam beklentisi çok yüksektir. Yapılan rutin tarama programlarının amacı rahim ağzı kanserini erken teşhis etmek ve daha kansere dönüşmeden yakalamaktır.
Test sonuçlarında kanser öncesi evreye ait, kanser için risk oluşturacak bazı bulgular hastada kanser varmış ya da mutlaka kanser oluşacakmış gibi bir algı oluşturup hastayı oldukça kaygılandırabilmektedir.
Tarama programının karmaşıklığı, tarama şeklinde olan farklı usuller ve HPV tarama gibi yeni eklenen yöntemler kafaları iyice karıştırmaktadır.
Tarihi olarak bir sıralama yaptığımızda konu biraz daha iyi anlaşılabilir. 40’lı yıllarda rahim ağzından fırça yardımı ile alınan hücreler mikroskop altında incelenerek kanser hücreleri tespit edilmeye başlandı. Bu yöntem Dr. Papanicolaou tarafından geliştirildiğinden pap-test ya da pap-smear olarak adlandırılıyor.( halk arasında normal smear). Zaman içerisinde yöntem aynı kalsa da değerlendirme şekli geliştirildi. Son yıllardaki çalışmalar HPV isimli virüsün rahim ağzı kanseri ile yakından ilişkisi olduğunu gösterdi. Çalışmalar öyle bir noktaya geldi ki; neredeyse, “HPV’ siz rahim ağzı kanseri olmaz” , “HPV yoksa rahim ağzı kanseri oluşmaz” dedirtti. Gelinen noktada “HPV virüsü olan kadınları tespit edelim ve bu kadınları kanser oluşmadan ya da erken evrede yakalayabilelim” sonucu çıktı . Böylece HPV smear ve normal smearin beraber kullanıldığı tarama programları oluşturuldu.
HPV nedir?
HPV bir virüstür. Doğada 200 çeşit HPV tipi vardır. Bunlardan 40 tanesi kadın genital yollarında tespit edilmiştir. Bu 40 tip içerisinden 13 tanesi rahim ağzı kanseri ile yakın ilişkilidir. Tip 16 ve tip 18 rahim ağzı kanseri ile en yüksek birliktelik gösteren tiplerdir. Diğer tipleri göz ardı etmesek de esas amacımız HPV tip 16 ve HPV tip 18’ i tespit etmektir.
HPV nasıl bulaşır ve vücuda nasıl yerleşir?
HPV cinsel yolla bulaşır. Tam bir cinsel birliktelik olmasa dahi cildin temas etmesiyle bile bulaşabilir. Cansız ortamda uzun süre yaşayamayacağı için tuvaletlerden ya da iç çamaşırlarından bulaşma ihtimali yok denecek kadar azdır. Bu noktada HPV pozitifliği saptanan kadınların aklına şu sorular gelmektedir; “Acaba eşim beni aldatıyor mu?” ya da “Benim onu aldattığımı düşünür mü?”. HPV vücuda girdikten sonra genital bölgede uzun yıllar kalabilmektedir. Genellikle herhangi bir bulgu vermez. Yani HPV’nin ne zaman erkeğin ya da kadının vücuduna yerleştiği bilinemez. Uzun yıllar önceki ilişki kaynaklı olabilir. Bu yüzden HPV pozitifliği saptanması çiftin ilişkisini etkilememelidir.
HPV nasıl kanser yapar?
HPV kadın vücuduna ilk kez girdiğinde çoğunlukla bağışıklık sistemi tarafından yok edilir. Bu ihtimal kadın ne kadar gençse o kadar kuvvetlidir. Bu yüzden de belli bir yaşın altında HPV taraması yapmak gereksizdir. HPV bağışıklık sistemi tarafından yok edilemezse genital sistemde yıllarca varlığını sürdürebilir. Rahim ağzı hücrelerinde hasar yaratarak kanser oluşumuna neden olur.
HPV pozitif çıktı kanser miyim?
Hayır. Kanser değilsiniz. Sadece genital bölgenizde HPV virüsü var. Zaten toplumda görülme oranı %50 dolaylarındadır.
HPV pozitif çıktı ileride kanser olur muyum?
HPV’nin hangi tipinin var olduğu önemli. HPV’nin düşük riskli bir tipi varsa endişelenmeye gerek yok. Rutin takibe devam edilir. Eğer HPV 16 ve HPV 18 başta olmak üzere yüksek riskli HPV tipleri varsa rahim ağzı incelemeleri yapılmalı, kanser hücrelerinin olup olmadığı araştırılmalı ve bu hastalar yakın takip edilmeliler. Ancak yüksek riskli bir HPV çıkması ileride mutlaka kanser olacağını anlamına da gelmez.
Genital bölgemde siğil oluştu. Bunun HPV virüsü ile oluştuğunu öğrendim. Acaba kanser riski taşıyor muyum?
Genital siğillere sebep olan HPV tipi genellikle HPV 6 ve ya HPV 11 dir. Bu tipler rahim ağzı kanseri için düşük risklidirler. İleri araştırmaya gerek yoktur. Ancak diğer tüm kadınlar gibi hem normal smear ile hem de HPV smear ile taranmalıdırlar. Diğer HPV tiplerinin var olup olmadığı araştırılmalıdır.
HPV’nin bana bulaşmasını önleyebilir miyim ?
HPV’nin bulaşmasını önleyen bir yöntem yok. Prezervatif kullanımı da bu konuda yetersizdir. Partner seçimi ve partner sayısının az olması etkin bir yöntem olmasa da riski azaltıcı bir faktör olabilir.
Bulaşmayı engellemenin zorluğu nedeniyle HPV aşısı önem kazanmaktadır. 9-12 yaş aralığında kız ve erkek çocuklarına HPV aşısı yapılması HPV’den korunmada en etkili yöntem. Aşı 25 yaşına kadar, mümkünse ilk cinsel birleşme öncesi yapılmalı. Aşının koruyuculuğu 25 yaş üstünde azalsa da 43 yaşına kadar yapılabilir.
HPV taraması yaptırmalı mıyım?
Kesinlikle yaptırmalısınız. Sağlık bakanlığının başlatmış olduğu HPV tarama programında 30 yaş üstü kadınlar rutin olarak taranmaktadır. Aile sağlığı merkezlerinden davetle ya da kendiniz başvurarak HPV taramanızı yaptırmalısınız. Rahim ağzı kanseri saptanmış olan kadınların çoğunun daha önce hiç smear yaptırmamış kadınlardan oluştuğu unutulmamalıdır.
